Cao Bằng được biết đến là vùng đất cổ có lịch sử lâu đời được ghi chép trong sử sách từ rất sớm, có bề dày truyền thống lịch sử gắn với những cuộc chiến đấu chống xâm lược trong thời kỳ dựng nước và giữ nước. Cao Bằng được mệnh danh “bức phên dậu” vững chắc của cả nước vì giữ vị trí trọng yếu nơi biên cương của Tổ quốc, là vùng đất “địa linh nhân kiệt” sản sinh ra nhiều anh hùng dân tộc góp phần viết nên trang sử hào hùng, vẻ vang của quê hương đất nước. Tuy còn nhiều khó khăn thiếu thốn, nhưng dưới sự lãnh đạo của Đảng bộ tỉnh, sự đoàn kết nỗ lực không ngừng của nhân dân các dân tộc, Cao Bằng ngày càng có nhiều thay đổi tích cực, nhiều bước phát triển mới. Đón Xuân Nhâm Dần 2022, cũng là thời khắc đánh dấu 523 năm thành lập tỉnh Cao Bằng (1499 – 2022), mời quý vị và các bạn cùng nhìn lại những đổi thay của Cao Bằng qua những chặng đường phát triển.
Cách mạng tháng Tám thành công, nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa đời, Cao Bằng cùng cả nước bước sang một giai đoạn lịch sử mới dưới sự quản lý, điều hành của chính quyền cách mạng dân chủ nhân dân. Cao Bằng trở thành nơi cội nguồn cách mạng, nơi lãnh tụ vĩ đại Hồ Chí Minh từng sống, hoạt động và đề ra nhiều quyết sách lớn, nơi có những người con ưu tú của quê hương đã lập nhiều chiến công xuất sắc và sự đóng góp, hy sinh cao cả của biết bao chiến sĩ là con em các dân tộc tỉnh Cao Bằng đã gắn liền với lịch sử vẻ vang của đất nước và dân tộc ta.
Thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược đến khi Cao Bằng hoàn toàn giải phóng
Sự quay lại của thực dân Pháp làm cho làm nền độc lập non trẻ mà toàn dân tộc Việt nam vừa giành được đứng trước nhiều nguy cơ, thách thức. Năm 1948, Chính phủ quyết định bãi bỏ cấp tổng, phủ, đạo, châu; cấp trên cấp xã và dưới cấp tỉnh gọi chung là huyện, Cao Bằng lúc đó gồm 11 đơn vị hành chính cấp huyện, thị.

Bác Hồ đến thăm các đơn vị bộ đội tham gia Chiến dịch Biên giới năm 1950. Ảnh tư liệu.
Với đường lối kháng chiến của Đảng, trong chiến dịch Biên giới 1950 Cao Bằng được chọn làm chiến trường chính của chiến dịch. Đảng bộ Cao Bằng đã huy động sức người, sức của, chỉ tính riêng từ đầu năm 1950, Cao Bằng đã huy động tới 5.700.000 ngày công; trên 2 vạn nam, nữ thanh niên các dân tộc tham gia bộ đội trực tiếp chiến đấu ngoài chiến trường; ngoài ra Cao Bằng còn huy động được 325.650 đồng, 30.703 kg thóc, 1.363 kg gạo, 17.734 mét vải. Những đóng góp đó có ý nghĩa quan trọng góp phần tạo nên chiến thắng của chiến dịch. Ngày 03/10/1950, Cao Bằng hoàn toàn giải phóng, trở thành ngày hội của Đảng bộ và nhân dân tác dân tộc Cao Bằng. Sau khi Cao Bằng hoàn toàn giải phóng, Đảng bộ và nhân dân các dân tộc tỉnh Cao Bằng ra sức xây dựng hậu phương về mọi mặt kịp thời huy động nhân lực, vật lực phục vụ các chiến trường góp phần quan trọng cùng nhân dân cả nước đánh bại các kế hoạch chiến tranh của thực dân Pháp, đỉnh cao là chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ 07/5/1954 đã kết thúc kháng chiến chống thực dân Pháp.
Cao Bằng trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước (1955 – 1975)
Cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp để lại cho Cao Bằng hậu quả nặng nề, nhân dân lâm vào cảnh nghèo đói. Để khắc phục hậu quả chiến tranh, ổn định đời sống nhân dân, Tỉnh ủy Cao Bằng phát động phong trào thi đua tăng gia sản xuất, thực hành tiết kiệm, tích cực chống đói và phòng đói bằng cách trồng cây ngắn ngày, trồng thêm hoa màu phụ để cứu đói. Đồng thời phát động phong trào khai khẩn đất hoang, tập trung trồng các cây lương thực chính lúa và ngô. Đến năm 1955 cả tỉnh đã có 9 huyện và 1 thị xã cấy lúa Nam Ninh xuân, nâng diện tích cấy lúa mùa đạt 22.299 ha, sản lượng lương thực cả năm quy ra thóc đạt 72.753 tấn, nạn đói đã được giải quyết. Nhờ có lượng thực mà chăn nuôi thời kỳ này cũng được phát triển.
Năm 1956, Cao Bằng cùng với các tỉnh Bắc Kạn, Lạng Sơn, Thái Nguyên, Tuyên Quang, Hà Giang hợp thành Khu tự trị Việt Bắc, Cao Bằng càng có điều kiện phát triển kinh tế, xã hội từng bước tiến kịp miền xuôi trong công cuộc cách mạng xã hội chủ nghĩa.
 |
Phong trào tăng gia sản xuất lương thực, thực phẩm chi viên cho chiến trường miền Nam (ảnh internet). |
Mặt khác, để chi viện cho chiến trường Miền Nam, tỉnh Cao Bằng tích cực tăng gia sản xuất lương thực, phát triển chăn nuôi, trồng rừng, tạo nền tảng kinh tế để phát triển công nghiệp tại địa phương, từ đó kinh tế được khôi phục, đời sống nhân dân được cải thiện, tăng thêm tiềm lực kinh tế, quốc phòng và làm tròn nhiệm vụ mà Đảng, Nhà nước giao cho Cao Bằng. Với tinh thần “tất cả cho tiền tuyến”, “tất cả để đánh thắng giặc Mỹ xâm lược”, nhân dân các dân tộc Cao Bằng đã đóng góp sức người sức của, góp công, dốc sức chi viện cho chiến trường miền Nam. Tính chung, trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ xâm lược, tỉnh Cao Bằng đã có 80.165 thanh niên lên đường nhập ngũ, trong đó có 3.471 thương binh và 8.326 người đã anh dũng hy sinh vì độc lập tự do của Tổ quốc. Những những đóng góp của Đảng bộ, nhân dân các dân tộc Cao Bằng đã được Đảng, Nhà nước ghi nhận và vinh danh công lao.
Thời kỳ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, đổi mới, hội nhập và phát triển (1975 đến nay)
Ngày 27/12/1975 tại kỳ họp thứ 2, Quốc hội khóa V, Quốc hội quyết định hợp nhất hai tỉnh Cao Bằng và Lạng Sơn thành một tỉnh là Cao Lạng. Sau vài năm, do yêu cầu của nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc, ngày 29/12/1978, Quốc hội khóa VI, kỳ họp thứ 4 quyết định chia tách tỉnh Cao Lạng thành 2 tỉnh Cao Bằng và Lạng Sơn, sáp nhập 2 huyện Ngân Sơn và Chợ Rã của tỉnh Bắc Thái vào tỉnh Cao Bằng. Cao Bằng chính thức hoạt động với 12 đơn vị hành chính cấp huyện, thị xã. Thời gian đầu mới thành lập, đời sống nhân dân trong tỉnh gặp nhiều khó khăn, thiếu thốn, cơ sở vật chất nghèo nàn, lạc hậu, cán bộ các ngành của tỉnh thiếu thốn trầm trọng, kinh tế chủ yếu là nông lâm nghiệp và mang nặng tính tự cung, tự cấp, công nghiệp thương mại dịch vụ nhỏ lẻ, sơ sài, lạc hậu, kết cấu hạ tầng bộc lộ nhiều hạn chế, đó là những thách thức đặt ra với đảng bộ, chính quyền và nhân dân các dân tộc tỉnh Cao Bằng.

Trận địa đánh quân Trung Quốc, trên đèo Khau Chỉa, huyện Phục Hòa (Cao Bằng) năm 1979.
Ngày 17/02/1979, chiến sự Biên giới phía Bắc nổ ra, mặc dù khó khăn chồng chất khó khăn, thế nhưng với tinh thần yêu nước và truyền thống cách mạng sẵn có, Đảng bộ, chính quyền, quân và dân Cao Bằng lại một lần nữa anh dũng cầm súng đứng lên bảo vệ biên cương Tổ quốc, đánh đuổi quân Trung Quốc xâm lược. Sau khi cuộc chiến Biên giới phía Bắc kết thúc, Đảng bộ, chính quyền và nhân dân các dân tộc Cao Bằng đã phát huy ý chí tự lực, tự cường, vượt qua khó khăn gian khổ, tập trung vào phát triển kinh tế, củng cố quốc phòng, ổn định đời sống nhân dân, thực hiện chiến lược “xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ vững chắc chủ quyền bảo vệ biên giới quốc gia”.
Thực hiện đường lối đổi mới của Đảng năm 1986, trong 15 năm đầu thực hiện, Đảng bộ Cao Bằng tiến hành lãnh đạo hệ thống chính trị cùng với nhân dân các dân tộc đổi mới toàn diện theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Đảng bộ xác định trọng tâm chỉ đạo tập trung vào đẩy mạnh phát triển nông nghiệp toàn diện, từng bước chuyển dịch cơ cấu cây trồng, chăn nuôi hợp lý, phù hợp với nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần, nhất là đưa tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất chăn nuôi hộ gia đình đã kích thích nền kinh tế phát triển, đời sống nhân dân từng bước được cải thiện.
Đầu tháng 01/1996, tại kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa IX, phê chuẩn tách 2 huyện Ngân Sơn, Ba Bể của tỉnh Cao Bằng về tỉnh Bắc Kạn. Thời điểm này Cao Bằng gồm 11 đơn vị hành chính cấp huyện, thị (1 thị xã, 10 huyện) và 189 xã, phường, thị trấn. Sau nhiều lần thay đổi địa giới hành chính, từ ngày 13/12/2001, tỉnh Cao Bằng có 13 đơn vị hành chính cấp huyện (01 thành phố, 12 huyện); 199 xã, phường, thị trấn.

Hoạt động giao thương hàng hóa tại Cửa khẩu Quốc tế Tà Lùng, tỉnh Cao Bằng.
Từ năm 2001 – 2010, Đảng bộ Cao Bằng lãnh đạo, chỉ đạo cả hệ thống chính trị và nhân dân các dân tộc tỉnh đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, tạo nên những bước chuyển biến đáng kể trong chuyển dịch cơ cấu kinh tế. Đảng bộ tỉnh xác định mọi tiềm năng thế mạnh đặc thù để phát triển kinh tế - xã hội, thực hiện chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng tăng nhanh tỷ trọng công nghiệp và dịch vụ, coi trọng đầu tư cho khoa học – công nghệ, nâng cao hiệu quả kinh tế, tăng khả năng cạnh tranh hàng hóa, mở rộng thị trường tiêu thụ sản phẩm. Chú trọng phát triển văn hóa – xã hội, đảm bảo an sinh xã hội và phát triển bền vững. Công tác phân giới cắm mốc biên giới đất liền giữa Việt Nam – Trung Quốc trên địa bàn tỉnh được hoàn thành, Đảng bộ tỉnh chủ trương xây dựng vùng biên giới hòa bình hữu nghị, hợp tác và phát triển. Với ưu thế có đường biên giới dài trên 333km giáp Khu tự trị dân tộc Choang, Quảng Tây (Trung Quốc), giúp cho tỉnh thuận lợi việc giao thương hàng hóa, giao lưu văn hóa, du lịch, phát triển kinh tế cửa khẩu; diện tích tự nhiên 6.724,72 km2 cùng với khí hậu nhiệt đới gió mùa lục địa núi cao mang tính á nhiệt đới thuận lợi cho phát triển nông nghiệp với những sản phẩm đặc hữu như: lê, thạch đen (Đông Khê), hạt dẻ, gạo nếp Pì Pất; (Trùng Khánh), quýt Trà Lĩnh, chè Giảo cổ lam… là những đặc sản trở thành hiệu của Cao Bằng.

Lê vàng Đông Khê, miến dong Nguyên Bình, cam quýt Trà Lĩnh, hạt dẻ Trùng Khánh, thạch đen Thạch An... là những đặc sản có tiếng của Cao Bằng đang được tập trung mở rộng, nâng cao chất lượng.
Từ năm 2011 - 2020, Cao Bằng tiếp tục đổi mới toàn diện mọi lĩnh vực kinh tế - xã hội, xây dựng và củng cố hệ thống chính trị, bảo vệ toàn vẹn chủ quyền lãnh thổ quốc gia gắn với Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới. Đảng bộ tỉnh đã họp bàn, phân tích đánh giá tiềm năng, lợi thế cũng như xác định rõ những khó khăn, nút thắt, điểm nghẽn của tỉnh để đề ra những chủ trương, quyết sách đúng đắn trong phát triển kinh tế - xã hội. Trong giai đoạn 2015 – 2020, Đảng bộ tỉnh tập trung chỉ đạo thực hiện và phấn đấu hoàn thành 06 chương trình trọng tâm thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XVIII, nhiệm kỳ 2015-2020. Riêng năm 2018 là năm có nhiều khởi sắc của tỉnh, Cao Bằng đã hoàn thành vượt mức 18/18 chỉ tiêu phát triển kinh tế - xã hội và xây dựng Đảng; trong đó có 10 chỉ tiêu vượt kế hoạch, hoạt động xúc tiến đầu tư được đẩy mạnh, thu hút được nhiều dự án với nhiều nhà đầu tư chiến lược; đặc biệt, tuyến đường bộ cao tốc Đồng Đăng (Lạng Sơn) – Trà Lĩnh (Cao Bằng) đã được Thủ tướng Chính phủ nhất trí chủ trương đầu tư và đang trong quá trình triển khai thực hiện. Bên cạnh đó, với lợi thế được thiên nhiên ưu đãi có nhiều danh lam thắng cảnh nổi tiếng, nhiều di tích lịch sử quốc gia đặc biệt, có nền văn hóa phong phú, đậm đà bản sắc dân tộc, Công viên địa chất Non nước Cao Bằng được UNESCO công nhận là Công viên địa chất toàn cầu; Di tích lịch sử Địa điểm Chiến thắng biên giới năm 1950 huyện Thạch An được công nhận là Di tích Quốc gia đặc biệt, đã tạo điều kiện thuận lợi để tỉnh tập trung phát triển du lịch có hiệu quả (giai đoạn 2016 – 2020 lượt khách đến du lịch trên 5 triệu người, tăng 98% so với giai đoạn 2011-2015, doanh thu đạt trên 1.200 tỉ đồng; tăng trưởng du lịch bình quân đạt 25,8%). Có thể thấy việc phát huy lợi thế du lịch của tỉnh vừa tăng cường quảng bá hình ảnh, văn hóa mảnh đất, con người Cao Bằng, vừa góp phần không nhỏ vào tăng trưởng kinh tế của tỉnh.
Thác Bản Giốc, huyện Trùng Khánh, tỉnh Cao Bằng.
Thực hiện hướng đi đột phá trong lĩnh vực nông nghiệp, năm 2019, Tỉnh ủy Cao Bằng ban hành Đề án Nông nghiệp thông minh giai đoạn 2020 – 2025, tầm nhìn đến 2030 và xác định đây là giải pháp đột phá thực hiện tái cơ cấu ngành nông nghiệp gắn với xây dựng nông thôn mới. Theo đó, Cao Bằng xác định hướng đi riêng trong nông nghiệp thông minh, sản xuất hàng hóa gắn với chế biến, phát huy lợi thế của hàng loạt nông sản đặc hữu có tiếng trên địa bàn dựa trên đặc điểm tình hình của mỗi địa phương với mục tiêu sản xuất ra nông sản sạch, chất lượng cao, có giá trị sức khỏe và thương mại. Đề án mở ra hướng đi mới đã nhận được sự đồng tình, ủng hộ của nhân dân, thu hút được nhiều nguồn lực đầu tư từ các hợp tác xã, doanh nghiệp, điển hình đã có những dự án quy mô hàng tỉ đồng được đầu tư tại Cao Bằng, mở ra triển vọng mới về nền nông nghiệp hiện đại, tập trung. Kết quả bước đầu cho thấy hướng phát triển này là hoàn toàn đúng đắn, giúp đời sống người dân khu vực nông thôn được cải thiện, diện mạo nông thôn có nhiều đổi thay.

Công ty cổ phần TNHH Hoàng Thành Cao Bằng đầu tư trên 1,8 tỷ đồng trồng nho hạ đen ứng dụng công nghệ cao.
Ngày 10/01/2020, thực hiện Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội khóa XIV về sắp xếp các đơn vị hành chính cấp huyện và đổi tên đơn vị hành chính cấp xã thuộc tỉnh Cao Bằng. Sau sáp nhập Cao Bằng còn 10 đơn vị hành chính cấp huyện, 161 đơn vị hành chính cấp xã. Việc sáp nhập các đơn vị hành chính bảo đảm nguyên tắc đổi mới tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả và nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ.
Sau sáp nhập tỉnh Cao Bằng còn 10 đơn vị hành chính cấp huyện, 161 đơn vị hành chính cấp xã.
Đại hội Đảng bộ tỉnh Cao Bằng lần thứ XIX, nhiệm kỳ 2020-2025.
Tháng 10/2020, Cao Bằng tổ chức thành công Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh lần thứ XIX. Đại hội đánh giá giai đoạn 2015 - 2020 tốc độ tăng trưởng kinh tế (GRDP) trung bình đạt trên 7%/năm; thu nhập bình quân đầu người đạt 37,2 triệu đồng/ người/ năm, cơ cấu nông nghiệp chuyển dịch tích cực, giảm dần tỉ trọng ngành trồng trọt, tăng dần tỉ trọng ngành chăn nuôi; sản xuất nông, lâm nghiệp bình quân tăng 2,6%/năm; giá trị sản lượng ngành chăn nuôi tăng trên 6%/năm, kinh tế trang trại, gia trại tiếp tục phát triển, một số sản phẩm được xây dựng thương hiệu và mở rộng thị trường tiêu thụ như thịt bò Mông, thịt lợn đen; thu hút được 43 dự án đăng ký đầu tư vào lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn với tổng số vốn đăng ký đầu tư 6.259 tỉ đồng, trong đó: Dự án chăn nuôi bò sữa và chế biến sữa công nghệ cao tại huyện Quảng Hòa có tổng vồn đầu tư trên 2.500 tỉ đồng. Ngoài ra, công tác dân sinh cũng được tăng cường đảm bảo, 100% xã đã có điện lưới và đường ô tô đến trung tâm; 100% trạm y tế có bác sĩ; tỷ lệ hộ nghèo bình quân hằng năm giảm 4,12% với trên 30.000 hộ thoát nghèo. Phát huy những kết quả đạt được và thực hiện các đột phá chiến lược, tháo gỡ điểm nghẽn là một trong những nhiệm vụ quan trọng để thực hiện thành công mục tiêu Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh lần thứ XIX.
.jpg)
Đoàn nhân lực y tế tỉnh Cao Bằng tham gia chống dịch Covid-19 tại Thành phố Hồ Chí Minh.
Trước sự bùng phát của đại dịch Covid-19 diễn biến phức tạp và khó lường, nhưng với sự vào cuộc quyết liệt của Đảng bộ, chính quyền và nhân dân, tỉnh Cao Bằng đã có nhiều giải pháp phù hợp, hiệu quả, luôn chủ động phòng chống dịch từ xa, từ sớm, theo nguyên tắc “siết chặt kiểm soát từ bên ngoài, không buông lỏng quản lý từ bên trong”, chính vì vậy Cao Bằng là tỉnh duy trì "vùng xanh" lâu nhất cả nước (tỉnh bị nhiễm Covid-19 sau cùng nhất). Mặt khác, với tinh thần tương thân tương ái, tỉnh cũng đã cử 03 đoàn nhân lực y tế gồm 98 cán bộ, y bác sỹ, điều dưỡng viên đến hỗ trợ phòng, chống dịch tại Thành phố Hồ Chí Minh. Trong cuộc chiến này, Cao Bằng tiếp tục giữ vai trò là “bức phên dậu” của Tổ quốc, là hậu phương vững chắc luôn sẵn sàng chi viện, cùng chung tay vượt qua khó khăn, thách thức của đất nước. Hiện nay Cao Bằng đã và đang thực hiện tốt thông điệp 5K của Bộ Y tế, tích cực chăm sóc sức khỏe nhân dân, quyết tâm ngăn chặn, đẩy lùi dịch bệnh Covid-19.
Toàn cảnh thành phố Cao Bằng.
Tiếp bước truyền thống hào hùng, vẻ vang của các thế hệ đi trước, phát huy những thành tựu và kinh nghiệm tích lũy, Đảng bộ tỉnh Cao Bằng luôn đoàn kết đồng lòng, vận dụng linh hoạt, sáng tạo đường lối, chủ trương của Đảng vào điều kiện thực tế của tỉnh, tranh thủ các nguồn lực đầu tư hỗ trợ, phát huy sức mạnh khối đại đoàn kết toàn dân tộc, khơi dậy lòng tự hào, tự tôn, ý chí khát vọng xây dựng quê hương đất nước, quyết tâm xây dựng tỉnh Cao Bằng trở thành tỉnh năng động, phát triển./.
Văn Thị Như Quỳnh
Trường Chính trị Hoàng Đình Giong tỉnh Cao Bằng