Cách đây 79 năm, ngày 15/5/1941, trên mảnh đất Hà Quảng lịch sử, nơi cội nguồn của cách mạng Việt Nam, Đội nhi đồng cứu quốc - tiền thân của Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh ngày nay được thành lập với 5 đội viên ban đầu và do Kim Đồng (tức Nông Văn Dền) làm đội trưởng. Trải qua bao thời gian, nơi đây đã trở thành “địa chỉ đỏ” giáo dục lòng yêu quê hương, đất nước, con người, bồi dưỡng lý tưởng, giúp cho các em thiếu nhi hoàn thiện nhân cách, nuôi dưỡng ước mơ, không ngừng học tập, rèn luyện, phấn đấu trở thành con ngoan, trò giỏi, đội viên tốt, cháu ngoan Bác Hồ.
Khu di tích lịch sử Kim Đồng.
Khu di tích lịch sử Kim Đồng nằm trong quần thể Khu di tích quốc gia đặc biệt Pác Bó, huyện Hà Quảng, là nơi ghi nhớ anh hùng liệt sỹ Kim Đồng, người đội trưởng đầu tiên của Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh. Câu chuyện về ngày 15/5/1941, ngày mà Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh được thành lập ngay tại Pò Đoi - Thoong Mạ này vẫn luôn được anh Nông Linh Thế (cháu của anh Kim Đồng) lưu giữ mãi. Năm 1941, Bác Hồ trở về nước và đặt chân lên cột mốc 108 thuộc xã Trường Hà, huyện Hà Quảng, tỉnh Cao Bằng. Anh Đức Thanh được Bác Hồ giao nhiệm vụ, trọng trách thành lập Đoàn Thanh niên cứu quốc Hà Quảng và thành lập đội nhi đồng cứu quốc. Nhận nhiệm vụ của anh Đức Thanh, anh Bát Ngư nhiều lần đã nói chuyện với Nông Văn Dền, một thiếu niên nhỏ tuổi, thông minh, nhanh nhẹn, dũng cảm. Nhiều lần anh Bát Ngư đã nhờ Dền đưa thư cho anh Phục Quốc và Phục Hưng. Vào ngày 15/5/1941, chính tại nơi đây, dưới chân núi Thoong Mạ, thôn Nà Mạ có 5 người đội thiếu niên được anh Đức Thanh và các anh cán bộ cách mạng giác ngộ, thử thách, thành lập Đội Nhi đồng cứu quốc theo quyết định của Đảng, và đã thống nhất bầu Kim Đồng làm đội trưởng. Sau buổi lễ, 5 đội viên đọc lời tuyên thệ: 1. Tuyệt đối trung thành với Đảng, 2. Hết sức giữ bí mật, 3. Bị địch bắt không khai báo, 4. Dù hy sinh cũng không phản lại nhân dân và cách mạng.
Đội Nhi đồng cứu quốc có nhiệm vụ làm thông tin liên lạc, đưa đón cán bộ, bảo vệ các cuộc họp bí mật. Sau khi đội được thành lập, các em được học chữ, luyện tập quân sự để trực tiếp làm công tác liên lạc cho cách mạng. Ngày 15/2/1943, trong khi đang làm nhiệm vụ để bảo toàn bí mật, giúp các đồng chí cán bộ Việt Minh kịp thời tản lên núi, Kim Đồng đã hy sinh khi vừa tròn 14 tuổi. Để tưởng nhớ người Đội trưởng Đội Nhi đồng cứu quốc đầu tiên, Khu di tích Anh hùng liệt sỹ Kim Đồng đã được xây dựng khang trang.
Năm 2011, Khu di tích đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xếp hạng di tích quốc gia. Đến năm 2012, được sự quan tâm của Trung ương Đoàn và Hội đồng Đội Trung ương đã phát động phong trào kế hoạch nhỏ cho các em thiếu nhi trong cả nước quyên góp đầu tư, tôn tạo, mở rộng khu di tích được khang trang như ngày hôm nay.
Câu chuyện về tinh thần yêu nước và sự hy sinh anh dũng của anh Kim Đồng đã trở thành tấm gương sáng cho các bạn nhỏ ra sức học tập, rèn luyện, xứng đáng với sự hy sinh máu xương của các thế hệ cha anh.
Với quy mô ngày càng được mở rộng và tôn lên những nét đẹp về văn hóa, ý nghĩa, giá trị lịch sử, Khu di tích lịch sử Kim Đồng đã và đang là nơi được nhiều đơn vị tổ chức các hoạt động về nguồn, các buổi ngoại khóa, lễ kết nạp đội viên mới trước tượng đài anh hùng liệt sĩ Kim Đồng. Từ những hoạt động có ý nghĩa đó giúp cho thiếu nhi nhận thức đúng đắn, phấn đấu trong học tập, rèn luyện, trở thành con ngoan, trò giỏi, đội viên tốt, cháu ngoan Bác Hồ.
Khu di tích lịch sử Kim Đồng đã và đang là nơi được nhiều đơn vị tổ chức các hoạt động về nguồn, các buổi ngoại khóa, lễ kết nạp đội viên mới.
Trải qua 79 mùa hoa, cùng với sự phát triển lớn mạnh của tổ chức Đội, lớp lớp đội viên thiếu niên nhi đồng đã viết tiếp những trang sử vẻ vang, tiếp nối truyền thống hào hùng của dân tộc. Là Hội đồng Đội trên quê hương cách mạng, những năm qua, công tác Đội và phong trào thiếu nhi huyện Hà Quảng đã có nhiều kết quả đáng khích lệ. Hằng năm, trên 75% đội viên hoàn thành chương trình rèn luyện đội viên, 70% chi đội đạt danh hiệu chi đội mạnh, kết nạp mới trên 500 đội viên. Đây cũng là động lực để đội viên, thiếu niên nhi đồng trên toàn huyện tiếp tục nỗ lực, rèn luyện, xứng đáng là người đội viên trên quê hương anh Kim Đồng. Phát huy truyền thống quê hương cách mạng, thời gian tới, Hội đồng Đội huyện Hà Quảng tiếp tục chỉ đạo các liên đội tiếp tục bám sát chương trình năm học và các chương trình công tác Đội, cố gắng hoàn thành xuất sác nhiệm vụ được giao, phát huy giá trị khu di tích và sẽ tạo cho các em hiểu thêm về lịch sử của khu di tích cũng như tự hào về quê hương Hà Quảng, phấn đấu trở thành con ngoan, trò giỏi, đội viên tốt, cháu ngoan Bác Hồ.
Noi gương người đội trưởng đầu tiên của Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh, thanh thiếu nhi Cao Bằng nói riêng và cả nước nói chung đang ngày ngày nỗ lực học tập, tu dưỡng, rèn luyện để cùng nhau góp phần lập nên những kỳ tích vẻ vang của lớp lớp thanh thiếu nhi Việt Nam trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Diệu Linh - Đàm Kiều